بنام خدا

نمازهای واجب

نمازهای واجب شش است : اول نماز یومیه ، دوم نماز آیات ، سوم نماز میت ، چهارم نماز طواف واجب خانه كعبه ، پنجم نماز قضای پدر و مادر كه بر پسر بزرگتر واجب است ، ششم نمازی كه بواسطه اجاره و نذر و قسم و عهد واجب میشود . نمازهای واجب یومیه نمازهای واجب یومیه پنج است : ظهر و عصر ، هر كدام چهار ركعت ، مغرب سه ركعت ، عشا چهار ركعت ، صبح دو ركعت .

مسأله 728

در سفر باید نمازهای چهار ركعتی را با شرایطی كه گفته میشود دو ركعت خواند.

وقت نماز

وقت نماز ظهر و عصر

مسأله 729

اگر چوب یا چیزی مانند آنرا ، راست در زمین هموار فرو برند صبح كه خورشید بیرون میآید ، سایه آن بطرف مغرب میافتد و هر چه آفتاب بالا میآید این سایه كم می شود و در شهرهای ما در اول ظهر شرعی[1] به آخرین درجه كمی میرسد و ظهر كه گذشت ، سایه آن به طرف مشرق بر میگردد و هر چه خورشید رو به مغرب میرود ، سایه زیادتر میشود بنابر این وقتی سایه به آخرین درجه كمی رسید و دو مرتبه رو به زیاد شدن گذاشته ، معلوم میشود ظهر شرعی شده است ولی در بعضی شهرها مثل مكه كه گاهی موقع ظهر سایه به كلی از بین میرود ، بعد از آن كه سایه دوباره پیدا شد ، معلوم میشود ظهر شده است .

مسأله 730

چوب یا چیز دیگری را كه برای معین كردن ظهر به زمین فرو میبرند شاخص گویند.

مسأله 731

نماز ظهر و عصر هر كدام وقت مخصوص و مشتركی دارند : وقت مخصوص نماز ظهر از اول ظهر است تا وقتی كه از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد ، و وقت مخصوص نماز عصر موقعی است كه به اندازه خواندن نماز عصر ، وقت به مغرب مانده باشد ، كه اگر كسی تا این موقع نماز ظهر را عمدا نخواند ، نماز ظهر او قضا شده وباید نماز عصر را بخواند، ولی اگر سهوا نماز عصر را جلوتر بخواند نماز ظهر را در وقت اختصاصی عصر به نیت اداء بخواند و ما بین وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر ، وقت مشترك نماز ظهر و نماز عصر است ، واگر كسی در این وقت اشتباها نماز عصر را پیش از نماز ظهر بخواند و بعد از نماز ملتفت شود ، نمازش صحیح است .

مسأله 732

اگر پیش از خواندن نماز ظهر ، سهوا مشغول نماز عصر شود ، ودر بین نماز بفهمد اشتباه كرده است ، چنانچه در وقت مشترك باشد ، باید نیت را به نماز ظهر برگرداند یعنی نیت كند كه آنچه تا حال خوانده‌ام و آنچه را مشغولم و آنچه بعد میخوانم همه نماز ظهر باشد و بعد از آن كه نماز را تمام كرد ، نماز عصر را بخواند و اگر در وقت مخصوص به ظهر باشد ، باید نیت را به نماز ظهر برگرداند و نماز را تمام كند ، و بعد نماز عصر را بخواند و اگر تمام نماز عصر را در وقت اختصاصی ظهر بخواند و از وقت مشترك چیزی درك نكند بنابر احتیاط واجب نماز عصر را اعاده كند و بهتر آن است كه هر دو نماز را دوباره بخواند .

مسأله 733

در روز جمعه انسان میتواند بجای نماز ظهر دو ركعت نماز جمعه بخواند ، ولی بهتر آن است كه نماز جمعه بخواند و احتیاط مستحب آن است كه اگر نماز جمعه خواند نماز ظهر را هم بخواند . و این احتیاط خیلی مطلوب است .

مسأله 734

احتیاط واجب آن است كه نماز جمعه را از موقعی كه عرفا اول ظهر می گویند تأخیر نیندازد واگر از اوائل ظهر تأخیر افتاد بجای نماز جمعه نماز ظهر بخواند .

وقت نماز مغرب و عشا

مسأله 735

مغرب موقعی است كه سرخی طرف مشرق كه بعد از غروب آفتاب پیدا میشود ، از بین برود .

مسأله 736

نماز مغرب و عشا هر كدام وقت مخصوص و مشتركی دارند : وقت مخصوص نماز مغرب از اول مغرب است ، تا وقتی كه از مغرب به اندازه خواندن سه ركعت نماز بگذرد ، كه اگر كسی مثلا مسافر باشد و تمام نماز عشا را سهوا در این وقت بخواند احتیاط مستحب آن است كه بعد از نماز مغرب نماز عشا را دوباره بخواند ، و وقت مخصوص نماز عشا موقعی است كه به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب مانده كه اگر كسی تا این موقع نماز مغرب را عمدا نخواند باید اول نماز عشا و بعد از آن نماز مغرب را بخواند ولی اگر نماز عشا را سهوا جلوتر بخواند نماز مغرب را به قصد اداء در وقت اختصاصی عشا بخواند و بین وقت مخصوص نماز مغرب و وقت مخصوص نماز عشا وقت مشترك نماز مغرب و عشا است كه اگر كسی در این وقت اشتباها نماز عشا را پیش از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز ملتفت شود ، نمازش صحیح است و باید نماز مغرب را بعد از آن بجا آورد .

مسأله 737

وقت مخصوص و مشترك كه معنی آن در مسأله پیش گفته شد ، برای اشخاص فرق می كند ، مثلا اگر به اندازه خواندن دو ركعت نماز از اول ظهر بگذرد ، وقت مخصوص نماز ظهر كسی كه مسافر است تمام شده و داخل وقت مشترك می شود ، وبرای كسی كه مسافر نیست ، باید به اندازه خواندن چهار ركعت نماز بگذرد .

مسأله 738

اگر پیش از خواندن نماز مغرب ، سهوا مشغول نماز عشا شود و در بین نماز بفهمد كه اشتباه كرده ، چنانچه تمام آنچه را خوانده یا مقداری از آن را ، در وقت مشترك خوانده و به ركوع ركعت چهارم نرفته است ، باید نیت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را تمام كند وبعد نماز عشا را بخواند ، و اگر به ركوع ركعت چهارم رفته باید نماز را تمام كند ، بعد نماز مغرب را بخواند . اما اگر تمام آنچه را خوانده ، در وقت مخصوص نماز مغرب خوانده باشد و پیش از ركوع ركعت چهارم یادش بیاید ، باید نیت را به نماز مغرب برگرداند ونماز را تمام كند و بعد از آن عشا را بخواند ، ولی احتیاط مستحب آن است كه بعد از نماز عشا دوباره نماز مغرب و عشا را بخواند و این احتیاط خیلی خوب است و اگر به ركوع ركعت چهارم رفته نماز عشاء باطل میشود و باید نماز مغرب و سپس نماز عشاء را بخواند و احتیاط مستحب آن است كه در ركعت چهارم نماز عشاء را تمام كند وبعد نماز مغرب و عشاء را بخواند  مسأله 739

آخر وقت نماز عشا نصف شب است . و احتیاط واجب آن است كه برای نماز مغرب و عشا و مانند اینها شب را از اول غروب تا اذان صبح حساب كرد ، و برای نماز شب و مانند آن می تواند تا اول آفتاب حساب نماید.[2]

مسأله 740

اگر از روی معصیت ، یا بواسطه عذری نماز مغرب یا نماز عشا را تا نصف شب نخواند ، بنابر احتیاط واجب ، باید تا قبل از اذان صبح ، بدون این كه نیت ادا و قضا كند بجا آورد .

وقت نماز صبح

مسأله 741

نزدیك اذان صبح از طرف مشرق ، سفیده‌ای رو به بالا حركت می كند كه آن را فجر اول گویند . موقعی كه آن سفیده پهن شد ، فجر دوم و اول وقت نماز صبح است . و آخر وقت نماز صبح موقعی است كه آفتاب بیرون می آید .

احكام وقت نماز

مسأله 742

موقعی انسان میتواند مشغول نماز شود ، كه یقین كند وقت داخل شده است ، یا دو مرد عادل بداخل شدن وقت خبر دهند .

مسأله 743

نابینا و كسی كه در زندان است و مانند اینها بنابر احتیاط واجب باید تا یقین به داخل شدن وقت نكنند مشغول نماز نشوند ، ولی اگر انسان بواسطه ابر یا غبار و مانند اینها كه برای همه مانع از یقین كردن است ، نتواند در اول وقت نماز ، به داخل شدن وقت یقین كند ، چنانچه گمان داشته باشد كه وقت داخل شده ، میتواند مشغول نماز شود .

مسأله 744

اگر دو مرد عادل به داخل شدن وقت خبر دهند ، یا انسان یقین كند كه وقت نماز شده و مشغول نماز شود و در بین نماز بفهمد كه هنوز وقت داخل نشده ، نماز او باطل است . و همچنین است اگر بعد از نماز بفهمد كه تمام نماز را پیش از وقت خوانده ولی اگر در بین نماز بفهمد وقت داخل شده ، یا بعد از نماز بفهمد كه در بین نماز وقت داخل شده ، نماز او صحیح است .

مسأله 745

اگر انسان ملتفت نباشد كه باید با یقین به داخل شدن وقت مشغول نماز شود ، چنانچه بعد از نماز بفهمد كه تمام نماز را در وقت خوانده ، نماز او صحیح است ، واگر بفهمد تمام نماز را پیش از وقت خوانده یا بفهمد كه در بین نماز وقت داخل شده است ، نمازش باطل است .

مسأله 746

اگر یقین كند وقت داخل شده و مشغول نماز شود و در بین نماز شك كند كه وقت داخل شده یا نه ، نماز او باطل است ، ولی اگر در بین نماز یقین داشته باشد كه وقت شده ، وشك كند كه آنچه از نماز خوانده در وقت بوده یا نه نمازش صحیح است . ولی اگر بداند جزئی از نماز در خارج وقت بوده نماز او باطل است .

مسأله 747

اگر وقت نماز به قدری تنگ است كه بواسطه بجا آوردن بعضی از كارهای مستحب نماز مقداری از آن بعد از وقت خوانده میشود ، باید آن مستحب را بجا نیاورد . مثلا اگر بواسطه خواندن قنوت ، مقداری از نماز بعد از وقت خوانده میشود ، باید قنوت نخواند . و اگر بخواند معصیت كرده ولی نماز او صحیح است .

مسأله 748

كسی كه به اندازه خواندن یك ركعت نماز وقت دارد ، باید نماز را به نیت ادا بخواند ولی نباید عمدا نماز را تا این وقت تأخیر بیندازد .

مسأله 749

كسی كه مسافر نیست ، اگر تا مغرب به اندازه خواندن پنج ركعت نماز وقت دارد ، باید نماز ظهر و عصر هر دو را بخواند ، واگر كمتر وقت دارد باید فقط نماز عصر را بخواند وبعدا نماز ظهر را قضا كند و اگر تا نصف شب به اندازه خواندن پنج ركعت نماز وقت دارد ، باید نماز مغرب و عشا را بخواند ، واگر كمتر وقت دارد ، باید فقط عشا را بخواند وبعدا باید نماز مغرب را بخواند وبه احتیاط واجب نیت ادا و قضا ننماید .

مسأله 750

[1] . ظهر شرعى در بعضى از مواقع سال چند دقیقه پیش از ساعت 12 ( به ساعت ظهر كوك ) و گاهى چند دقیقه بعد از ساعت 12 است .

[2] . بنابر این تقریبا یازده ساعت ویك ربع بعد از ظهر شرعى آخر وقت نماز مغرب و عشا است.